Okul çocuk için uygun sosyal etkileşimi öğrendiği, yeni görev ve kurallarla tanıştığı, aile dışından bireylerle var olmayı deneyimlediği, güçlü ve geliştirilmesi gereken alanlarını keşfettiği bir çevre konumundadır. Yaşamdaki önemli dönüm noktalarından biri olmakla birlikte hem çocuk hem de aile için büyük bir yenilik ve değişimdir. Yeni olan her durum bir miktar kaygı yarattığı gibi tatlı bir heyecanı da içinde barındırdığından oldukça değerlidir.
Okula Hazırlık ve Uyum Sürecini Kolaylaştırmak için Neler Yapabilirsiniz?
· Çocuğunuza okulla ilgili bilgi verebilir, “okul” kavramı üzerine sohbet edebilirsiniz. Okulda neler yapıldığı, ne kadar vakit geçirildiği, sahip olduğu fiziki özellikler, neler öğreneceği, yemekler, teneffüsler, arkadaşlar, öğretmenler, okuldan nasıl eve döneceği, evde onu kimin karşılayacağı hakkında konuşarak merak ettiği soruları yanıtlayabilirsiniz. Hatta birlikte okulu gezebilir, kaydını yaptırabilirsiniz. Çocuğunuzun size eşlik etmesi mümkün değilse okulun görsellerine bakarak oryantasyonunu kolaylaştırabilirsiniz.
· Bir takvim üzerinde, çocuğunuzun okulda bulunacağı günler ile tatil günlerini birlikte işaretleyebilir/renklendirebilir ve takibini yapmasını sağlayabilirsiniz. Özellikle “işlem öncesi dönem”de bulunan 2-7 yaş arasındaki çocuklar için hangi gün okulda, hangi gün evde olunacağının bilinmesi belirsizliğin yarattığı rahatsızlık hissinin de azalmasına katkı sağlayacaktır.
· Okul alışverişine çocuğunuzla çıkabilir, ihtiyacı olan malzemeleri alırken fikrini alarak sürece dahil olmasını sağlayabilirsiniz. Kendi zevkine göre alınmış okul malzemelerini kullanacak olmak çocuğunuzun okula gitme motivasyonunu da arttıracaktır.
· Arkadaş ilişkilerinin keyifli yanlarını paylaşabilir; okulda kendi yaş grubundan pek çok yeni arkadaşının olacağı ve arkadaş edinme konusunda öğretmenlerinin ona yardımcı olacağı güvenini verebilirsiniz. Okul arkadaşlığına yönelik anılarınızı anlatabilir ve anlaşılmış hissetmelerine yardımcı olabilirsiniz.
· Okul ve okula dair sorduğu tüm sorulara net ve yaşına uygun cevaplar vermeye çalışabilirsiniz. Bilmediğiniz ya da emin olmadığınız soruların yanıtlarını araştıracağınızı söyleyerek kaynaklara ulaştıktan sonra çocuğunuza açıklayabilir veya merak ettiği konuları öğretmenlerine/idarecilere e-mail atarak ya da yüz yüze sorabileceğinizi ekleyebilirsiniz.
· Okula başlamadan önce çocuğunuzun öğretmeni ile tanışmasını sağlayabilir, çocuğunuzun öğretmenine güvendiğinizi, inandığınızı çocuğunuza söylem ve davranışlarınızla hissettirebilirsiniz. Öğretmenle ya da okulla ilgili endişeleriniz varsa bunlardan çocuğunuzun yanında bahsetmemelisiniz. Okulla ilişkili kaygı/korku yaratabilecek “Öğretmenin sana kızdı mı?”, “Bir problem oldu mu?”, “Aç kaldın mı?”, “Ağladın mı?” gibi yönlendirici sorular sormaktan kaçınmalısınız. Ayrıca çocuğunuzun öğretmenine çocuğunuzun güçlü ve zayıf yanlarını tanıttığınız kısa bir mektup yazarak çocuğunuzu daha yakından tanımasına yardımcı olabilirsiniz.
· Uzun bir yaz tatilinin ardından okul rutinine dönmek ve düzen sağlamak hem yetişkinler hem de çocuklar için zaman gerektirmektedir. Yeni deneyime geçiş aşamasında katılıma sağladığı önem nedeniyle çocuğunuzla tatilinizi gözden geçirebilir, gerçekleştirilemeyen tatil planları üzerine konuşabilir ve beklentilerinizi paylaşarak kısa bir değerlendirme yapabilirsiniz. Ayrıca uyku saatlerini kademeli olarak düzenleyebilir; uyku öncesinde ılık banyo, gevşeme müziği, masal okuma gibi onu rahatlatacak aktivitelere geçiş yapmasını sağlayabilirsiniz.
· Okula uyum süreci ile ilgili Uçup Giden Battaniye, Avucundaki Öpücük, Okulun İlk Günü, Artık Hazırım Okula, Okula Başlamadan Önce Bilmen Gereken Her Şey, Bugün Okulun İlk Günü, Haydi Okula, Okula Gitmezsem Ne Olur?, Okula Gitmek İstemeyen Lukas gibi güvenilir çocuk kitaplarından faydalanabilir, etkileşimli bir şekilde okuma yapabilirsiniz.
· Eğer çocuğunuzu bıraktığınızda, çocuğunuzun tedirgin olacağına ilişkin bir kaygınız var ise; kendini iyi hissedeceğini ve her şeyin yolunda gideceğini ona anımsatabilirsiniz. Okul biter bitmez onu almaya geleceğinizi ya da servisle eve geleceğini söyleyebilirsiniz. Eğer siz almaya gidiyorsanız söylediğiniz zamanda mutlaka orada olmaya özen göstermelisiniz. Okula bırakıp oradan ayrılırken de mutlaka “Hoşça kal” demeli, vedalaşmaları kısa süreli tutmalı ve habersiz ortamdan ayrılmamalısınız.
· Her okulun oryantasyon politikası değişmekle birlikte, çocuğunuz ayrılmakta güçlük yaşıyorsa ona okulda 1 saat kadar eşlik edebilirsiniz. Okulun bahçesinde çocuğunuz derse girene kadar bekleyebilir, gün içerisinde ufak ziyaretlerde bulunabilirsiniz. Çocuğunuz okula gitmek istemiyorsa birkaç saat keyif alacağı derslere katılımını sağlayabilir, okulda kalma süresini uzatabilirsiniz. Ancak çocuğunuzun olumlu bir okul algısı geliştirebilmesi adına bu adımların yalnızca 1-2 hafta süresince uygulanması, öğretmen ve okul psikoloğu/ psikolojik danışmanı ile sizlerin iş birliği içerisinde olmanız gerekmektedir.
· Okula uyum sürecinde çocuğunuzun en sevdiği oyuncağını ya da size ait bir nesneyi (toka, kalem, fotoğraf, kola sıkılan bir parfüm) yanında taşımasına izin verebilirsiniz.
· Çocuğunuz okul yaşantısına dair aktarımda bulunmak istemeyebilir. Böyle durumlarda ısrarcı olmamanız ve paylaşmak istediği zamanlar için ona alan yaratmanız yeterli olacaktır.
· Çocuğunuzun düzenli olarak okula getirilmemesi ya da çeşitli sebeplerle okuldan uzak kalması okul oryantasyonunu zorlaştırmaktadır. Aile bireylerinin çocuğun düzenli olarak okula gitmesi konusunda kararlı olması gerekmektedir.
· Okul adaptasyonunun zaman isteyen, her çocuk için farklı hızda ilerleyen, sabırla yürütülmesi gereken bir süreç olduğunu göz önünde bulundurarak uzun süre yaşanan okula karşı isteksizlik/uyum problemlerinde çocuk ruh sağlığı uzmanından destek istemelisiniz.
Çocuklar yeni şartlara büyüklerden çok daha kolay ve rahat bir şekilde uyum sağlarlar. Çocuğunuzun yaşayabileceği güçlükleri aşabilmesi için size güvenmesi ve yanında hissetmesi onun bu süreçteki en önemli yardımcısı olacaktır.
Psikolog Tuğçe Küpeli
Kaynakça
Amanda Rock, Managing Preschool Separation Anxiety, 2022.
Metin Aydın, Okul Fobisi (Kaygısı) Nasıl Giderilir?, TRT Çocuk Ebeveyn Akademisi.
Millî Eğitim Bakanlığı ve UNİCEF, Okul Öncesi Eğitimi Okula Uyum Programı, 2016.
Selcen Şer, Okula Başlama ve Uyum Süreci.
Comments