Koronavirüsü (Covid-19), geçtiğimiz yıl Dünya Sağlık Örgütü’nün kararıyla küresel salgın olarak ilan edildi. Tüm dünyada bambaşka bir düzen oluşmaya başladı. Bu süreçte çoğu birey, geleceğe dair endişeler, hastalık kaygısı gibi durumları çok sık deneyimler hale geldi. Covid-19, sadece medikal bir kriz olarak değil aynı zamanda ruh sağlığı açısından da acil bir durum olarak görülmeye başladı (Aşkın, Bozkurt & Zeybek, 2020). Hastalığın doğası ve hayatımıza etkileri açısından birçok belirsizlik yarattı. İnsanların belirsizlikle baş etmeye çalıştığı bu süreçte, psikolojik sağlığımız da hassasiyetle korumamız gereken önemli noktalardan biri. Ruh sağlığımızı korumak amacıyla atılabilecek ilk adım; duygularımızın farkında olup onları dengelemektir.
Stresin Farkına Varmak
Her bireyin, aynı durumlara verdiği tepkiler farklılaşabiliyor. Stres kendini şu şekillerde belli edebiliyor:
Sürekli, olağandışı sıklıkta haberleri takip etme isteği, aile üyelerini ve arkadaşları sık sık kontrol etme düşüncesi
Uyku düzeninde değişiklikler
Yemek düzeninde değişiklikler
Odaklanmada güçlükler
Gerginlik hissi, rahatlayamama
İletişim kurmada güçlükler
Umutsuz hissetme
Engellenmişlik, huzursuzluk
STRES İLE BAŞA ÇIKMA
1. Düşünceleri Farkına Varma
Belirsiz olan durumlarda, insan zihninde “Böyle olursa ne olacak?” gibi düşünceler ortaya çıkması normal bir durumdur. Burada önemli olan nokta düşüncelerin yoğunlaşmasına ve senaryoların felaketleşmesine engel olarak kaygı ve stres düzeyini arttırmamaktır.
Felaket senaryolarını, işlevsel olan düşünceler ile değiştirebilirsiniz. Kaygı seviyesini arttıran düşünceler ortaya çıktığında:
“Kontrol edebileceğim şeyler neler?”
“Daha önce de belirsizlik durumları ile karşılaştığım oldu. O süreçlerde neler yapmıştım?” gibi sorular sorabilirsiniz.
· Salgın dönemlerinde, temizlik ile ilgili çeşitli düşünceler bazı davranışları tetikleyebilir. Hijyene dikkat ederken, aşırıya kaçmadan, sağlığınızı tehlikeye atacak çeşitli davranışlardan uzak durun.
2. Duyguları Farkına Varma
Salgınla ilgili haberler sonucunda bunalmış ve engellenmiş hissetmek normaldir. Olumsuz duygulardan kaçmak yerine, ilk olarak onları kabul etmeli ve her duygunun yaşanmaya hakkı olduğunu göz önünde bulundurarak o duyguları hissetmeniz için kendinize fırsat vermelisiniz.
Sosyal destek her bireyin gelişimi için önemli bir nokta olduğu gibi, zor süreçlerden geçerken, insanın yalnız olmadığını hissetmesi açısından da önem taşır.
Stresle baş etmek konusunda etkili yollardan biri de mizahtır. Fakat kullanılan mizahın diğer bireylerin duygularını incitecek veya onlara zarar verecek özellikte olmamasına dikkat edin.
Yaşanılan kaygı ve stresle başa çıkamadığınızı düşünüyorsanız, profesyonel yardım alabilirsiniz. Koşulların uygunsuzluğu söz konusu olursa, çevrimiçi yollarla da psikolojik destek sağlayan çeşitli uzmanlar yer almaktadır.
3. Farklı Başa Çıkma Yöntemleri Kullanmak
Her bireyin stresle baş etme tekniği farklılaşabilir. Bu durumda farklı yöntemlerin farkında olmak önemli olabilir.
Gününüzü planlayarak güne başlayın. O gün neler yapacağınızı (Hangi filmi izleyeceksiniz, spor yapacak mısınız, akşam yemekte ne yiyeceksiniz gibi) önceden belirlemek, size hayatınızın kontrol edebildiğiniz kısımlarında belirsizliğin olmadığını hissettirecektir.
Rutin düzen oluşturun (Her sabah erken kalkın, normal hayat düzeninizdeki gibi hazırlanın, günde belirli bir süre kitap okuyun gibi).
Vücudunuza özen gösterin. Sağlıklı beslenin, her gün hareket edin.
Kendinizi iyi hissettirecek aktiviteler ile uğraşın (Yeni müzik türleri keşfedin, yoga/meditasyon yapın, film izleyin, çevrimiçi kurslara katılın gibi).
Her kaynaktan gelen haberlere inanmayın. Günün büyük bir kısmını televizyondan veya internetten salgın haberlerini alarak geçirmeyin. Her sabah veya akşam sadece ihtiyacınız olan bilgiyi alın. Öğrendiklerinizi mantıklı bir yaklaşımla değerlendirin.
Her birey hayatında çeşitli zorluklarla karşı karşıya gelir. Bu zorluklarla baş ederken, her duygunun geçici olduğunu bilerek yalnız olmadığını, başkalarıyla benzer durumları deneyimlediğini bilmek insana güç verir.
Kaynakça
Ankara Üniverstiesi, Covid-19: Sık Görülen Stres Tepkileri Nelerdir? (2020). Erişim adresi: ankara.edu.tr/covid-19/covid-19-sik-gorulen-stres-tepkileri-nelerdir/
Aşkın, R., Bozkurt, Y. & Zeybek, Z. (2020). Covid-19 Pandemisi: Psikolojik Etkileri ve Terapötik Müdahaleler. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(37), 304-318.
Türk Psikologlar Derneği, Covid-19 Salgını Sırasında Ruh Sağlığı. (2020). Erişim adresi: psikolog.org.tr/tr/blog/www/covid-19-salgini-sirasinda-ruh-sagligi-x656
Yeditepe Üniversitesi, Koronavirüs Hastalığı Salgını Sürecinde Beden ve Ruh Sağlığımızı Korumak. (2020). Erişim adresi: yeditepe.edu.tr/tr/koronavirus-hastaligi-salgini-surecinde-beden-ve-ruh-sagligimizi-korumak