Aile içindeki ortam, çocuğun hem psikolojik hem de fiziksek gelişimi için en önemli etkenlerden biridir. Bundan dolayı incelenen en temel konulardan biri ebeveynlerin çocuklarına karşı tutumlarıdır. Bu etkenler, Darling ve Steinberg’in (1993) deyimiyle “ebeveynlik bağlamı”, diğer bir deyişle ebeveynlerin çocuk yetiştirme konusundaki temel değerlerini, tutum ve davranışlarını kapsar.
Anne-babaların aktardıkları tutum ve davranışlar, çocukları tarafından içselleştirilir (Grusec ve ark., 2000). Dolayısıyla bu mekanizma, toplumun aileden beklentileri ve çocuğun bu beklentilere verdiği tepkiler olarak açıklanabilir (Sümer, N., Aktürk-Gündoğdu, E., Helvacı, E.).
Ebeveynlerin Kaçınması Gerekenler
Çocuğunuza yaşından büyük beklentiler yüklemeniz, onun kendine olan güveninin kırılmasına sebep olabilir. Kendine ön yargı ile yaklaşmasına engel olmak için bazı durumlardan kaçınmalısınız:
Etiketleme ile yaklaşmak (sen hep yaramaz bir çocuksun, asla laf dinlemiyorsun gibi)
Sadece eleştirel yaklaşmak
Anne-babanın yaklaşımında tutarsızlık olması
Kendi fikirlerini çocuğa dayatmak
Düşünmeden konuşmak
Bir problem söz konusu olduğunda, olayı göz ardı edip çocuğu yargılamak
Ebeveynlerin Yapması Gerekenler
Tutarlı yaklaşmak
Etkin ve kaliteli vakit geçirmek
Olumlama ile yaklaşmak
Çocuğu anlayabilmek için ona kendini doğru ifade edebilmesi için fırsat sağlamak
İlerlemesini görmek ve bunu ona hissettirmek
Duygu ve düşüncelerin paylaşmak
Ebeveyn Tutumları
1. Demokratik Ebeveyn Tutumu
Demokratik ebeveyn tutumu ile çocuklarına yaklaşan aileler onlara saygı duyarlar, fikirlerini önemserler ve gelişmesi için her fırsatı sağlayıp kararı kendisine bırakırlar.
Demokratik ebeveyn tutumu ile yetiştirilen çocuklar sosyal, özgüvenli, sorumluluk bilincine sahip ve girişkendirler
2. Otoriter Ebeveyn Tutumu
Otoriter ebeveyn tutumuna sahip anne-babalar çocuklarını sürekli kendi kontrolleri altında tutmak isterler. Çocuklarının fikirlerinden çok kendi fikirlerini kabul ettirmeyi hedeflerler.
Otoriter ebeveyn tutumu ile yetiştirilen çocuklar bireysel hareket etmekte ve kendilerine güvenmekte zorluk çekebilirler. Bireysel karar alamazlar.
3. İzin Verici-Müsamahakar Ebeveyn Tutumu
İzin verici-müsamahakar tutumuna sahip ebeveynlerin çocuklarına karşı duyarlılıkları ve kontrol düzeyleri ters orantılıdır. Çocuklarının arzularına karşı kabullenicidirler. Belirlenen kurallara uymak için çocuklarını teşvik etmezler.
İzin verici-müsamahakar ebeveyn tutumu ile yetiştirilen çocuklar duygularını kontrol etme, stresle başa çıkabilme gibi konularda başarısız olabilirler.
4. İzin Verici-İhmalkar Ebeveyn Tutumu
İzin verici-ihmalkar ebeveyn tutumuna sahip bireylerin çocuklarına karşı duyarlılıkları ve kontrol düzeyleri düşüktür. Çocukları ile yakın duygusal paylaşım içine girmezler. Amaçları sadece temel ihtiyaçlarını karşılamaktır. Çocuklarını destekleme tutumundan uzaktırlar.
İhmalkar ebeveyn tutumu ile yetiştirilen çocukların kimlik karmaşası, tutarsız davranma ve suça yatkınlık gibi durumlar yaşadıkları görülmektedir.
Bu konu ile ilgili çeşitli araştırmalar da ebeveyn tutumlarının, çocukların özgüvenleri, benlik saygıları, akademik başarıları, sosyal uyum yetenekleri ve bağlanma stilleri üzerinde etkili olduğunu göstermektedir.
Yapılan araştırmalar sonucunda baskı, aşırı disiplin ve koruyuculuğun çocuklar üzerinde olumsuz etkilere; kabul edici ve demokratik tutumların da çocukların davranışları üzerinde olumlu etkilere sahip olduğu bulunmuştur.
Unutmayın ki çocuğunuzla tutarlı ve etkili iletişim kurabilmek için ihtiyacınız olan şey sabır ve sürekliliktir.
Kaynakça
Darling, N. ve Steinberg, L. (1993). Parenting style as context: An integrative model. Psychological Bulletin, 113(3), 487-496.
Grusec, J. E., Goodnow, J. J. ve Kuczynski, L. (2000). New directions in analyses of parenting contributions to children’s internalization of values. Child Development, 71(1), 205-211.
Sümer, N., Aktürk,G.E. ve Helvacı, E. (2010). Anne-Baba Tutum ve Davranışlarının Psikolojik Etkileri: Türkiye’de Yapılan Çalışmalara Toplu Bakış. Türk Psikoloji Yazıları, 13 (25), 42-59.